การเงินอิสลามกับการกระจายรายได้: เรื่องเล่าจากชามก๋วยเตี๋ยว

ก๋วยเตี๋ยวชามหนึ่งอาจดูเหมือนเป็นเพียงอาหารธรรมดาที่เราคุ้นเคย แต่หากพิจารณาอย่างลึกซึ้ง จะพบว่าชามก๋วยเตี๋ยวนี้เป็นภาพสะท้อนของระบบเศรษฐกิจที่พึ่งพาอาศัยกันอย่างซับซ้อน ตั้งแต่ชาวนาผู้ปลูกข้าวที่นำไปผลิตเป็นเส้นก๋วยเตี๋ยว ผู้เลี้ยงสัตว์ที่ผลิตเนื้อสำหรับทำลูกชิ้น ไปจนถึงผู้ผลิตผักสดและเครื่องปรุงรส อย่างเช่น น้ำตาลจากไร่อ้อย พริกป่นจากพริกที่เกษตรกรปลูกและแปรรูป ทั้งหมดนี้เกี่ยวโยงกันในห่วงโซ่เศรษฐกิจ นอกจากนี้ยังรวมถึงการขนส่งวัตถุดิบผ่านรถบรรทุกที่เชื่อมโยงพื้นที่การผลิตกับตลาด ทั้งหมดนี้สะท้อนถึงระบบเศรษฐกิจที่ช่วยกระจายรายได้และสนับสนุนชีวิตของผู้คนในสังคมอย่างเป็นธรรมและสมดุล

‍

‍

เมื่อมองผ่านมุมมองของการเงินอิสลาม จะเห็นได้ว่าหลักการที่เน้นความยุติธรรมและการกระจายรายได้อย่างเป็นธรรม สอดคล้องกับห่วงโซ่การผลิตอาหารหนึ่งชามอย่างลึกซึ้ง

อัลลอฮ์ตรัสไว้ในอัลกุรอานว่า:

‍

وَأَحَلَّ ٱللَّهُ ٱلْبَيْعَ وَحَرَّمَ ٱلرِّبَوٰا۟

"และอัลลอฮ์ทรงอนุมัติการค้า และทรงห้ามดอกเบี้ย"

(อัลบากอเราะฮ์ 2:275)

‍

การค้าที่เป็นธรรมสร้างความสมดุลให้ระบบเศรษฐกิจ โดยไม่กดขี่หรือเอารัดเอาเปรียบผู้ใด ขณะที่ดอกเบี้ยหรือริบาฮ์ทำลายสมดุลนี้ เพราะสร้างความเหลื่อมล้ำโดยทำให้ความมั่งคั่งกระจุกตัวอยู่ในมือของคนกลุ่มน้อยเท่านั้น

‍
ก๋วยเตี๋ยวหนึ่งชามยังสะท้อนถึงการทำงานร่วมกันอย่างเป็นระบบ เช่น การผลิตเส้นก๋วยเตี๋ยวที่เริ่มต้นจากชาวนา การเลี้ยงสัตว์เพื่อผลิตเนื้อสำหรับลูกชิ้น หรือการจับปลาเพื่อผลิตน้ำปลา ทั้งหมดนี้เป็นตัวอย่างของการกระจายรายได้อย่างมีคุณภาพ ทุกคนในห่วงโซ่มีส่วนได้รับประโยชน์ ไม่ใช่เพียงปลายทางที่ร้านอาหาร แต่ยังรวมถึงผู้คนที่อยู่ต้นน้ำของกระบวนการผลิต

อัลกุรอานได้อธิบายถึงความแตกต่างระหว่างการค้าและดอกเบี้ยว่า:

‍

ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوٓا۟ إِنَّمَا ٱلْبَيْعُ مِثْلُ ٱلرِّبَوٰا۟ ۗ وَأَحَلَّ ٱللَّهُ ٱلْبَيْعَ وَحَرَّمَ ٱلرِّبَوٰا۟\
‍
"นั่นก็เพราะพวกเขากล่าวว่าการค้านั้นก็เหมือนกับดอกเบี้ย แต่แท้จริงอัลลอฮ์ทรงอนุมัติการค้าและทรงห้ามดอกเบี้ย"
(อัลบากอเราะฮ์ 2:275)

‍

หลักการนี้เน้นย้ำว่าการค้ามีพื้นฐานอยู่บนการสร้างมูลค่าจากการทำงานและการลงทุนที่แท้จริง ซึ่งเกิดจากการลงแรง ทักษะ และความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ การค้าเป็นกิจกรรมที่ทำให้ทุกฝ่ายมีส่วนร่วมในผลกำไรและความเสี่ยง ขณะเดียวกันก็ส่งเสริมการพึ่งพาอาศัยกันในชุมชนและเศรษฐกิจ
‍

หนึ่งในความเสี่ยงที่สำคัญของการค้า คือโอกาสที่สินค้าจะขายได้หรือขายไม่ได้ ซึ่งขึ้นอยู่กับความต้องการของตลาด การเปลี่ยนแปลงของรสนิยมผู้บริโภค หรือสภาพเศรษฐกิจโดยรวม นอกจากนี้ยังมีความเสี่ยงเกี่ยวกับสินค้าชำรุดเสียหายระหว่างการผลิตหรือการขนส่ง เช่น ผลผลิตทางการเกษตรที่เน่าเสียก่อนถึงมือผู้บริโภค หรือสินค้าในโรงงานที่ไม่ได้มาตรฐานจนต้องตัดออกจากการจำหน่าย ความเสี่ยงเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการค้าที่ผู้ประกอบการต้องบริหารจัดการ

‍

ในทางกลับกัน ดอกเบี้ยหรือริบาอฺเป็นการสร้างกำไรจากความเดือดร้อนหรือความอ่อนแอของผู้อื่น โดยที่ผู้ให้กู้ไม่ต้องเผชิญกับความเสี่ยงหรือการลงทุนใดๆ ดอกเบี้ยมักส่งผลให้ความมั่งคั่งกระจุกตัวอยู่ในมือของคนกลุ่มหนึ่ง ขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งต้องเผชิญกับความยากจนหรือหนี้สิน

‍

การค้านั้นช่วยสร้างคุณค่าใหม่ให้กับทรัพยากร เช่น การนำข้าวมาผลิตเป็นเส้นก๋วยเตี๋ยว หรือการนำเนื้อสัตว์มาทำลูกชิ้น ซึ่งเป็นกระบวนการที่ทุกคนในห่วงโซ่การผลิตมีส่วนร่วมและได้รับผลตอบแทนอย่างเหมาะสม แต่ดอกเบี้ยกลับเป็นการเพิ่มมูลค่าเงินโดยไม่ต้องผ่านกระบวนการสร้างคุณค่าใหม่

‍

ดังนั้น การที่อัลลอฮ์ทรงอนุมัติการค้าและทรงห้ามดอกเบี้ยเป็นการส่งเสริมให้มนุษย์สร้างเศรษฐกิจที่เป็นธรรมและสมดุลซึ่งทุกคนมีโอกาสเข้าถึงทรัพยากรและผลประโยชน์อย่างเท่าเทียมการค้าจึงไม่เพียงแต่สร้างผลกำไรแต่ยังช่วยกระจายรายได้และเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนและสังคมโดยรวม

‍

‍